Idis Turato, proslavljeni hrvatski arhitekta je, na nedavno održanom FusonDesignWeek u Banjoj Luci (pod motom Releasing creativity), ponudio još jednu novu definiciju arhitekture. Njegovu novu viziju, koja prevazilazi oblike i forme. Turato je sad definiše kao teritoriju, specifičan, određeno označen prostor, koji se može različito doživljavati i osjećati.

..................................................................................

















Te, također, imati različita čitanja i interpretacije, prema ličnom osjećanju za veličinu, granice i međusobne veze. Arhitektura tako postaje određena grupa tačaka koje su povezane zamišljenim linijama ili mrežama, koje zapravo tačke drže na okupu i čine tu „obilježenu“ teritoriju. Kao određenu ravan u pogledu na osnovu u konvencionalnom poimanju. Arhitektura se zapravo označava kao prostor određene energije. Kao mjesto u malo širem shvatanju, sa svim njegovim datostima, uključujući specifičnu energiju te jedinstven lični osjećaj, stav i odnos prema prisutnoj i prepoznatoj energiji.

Arhitektura, dakle više nije, niti je možda ikad bila, samo forma. Naravno, ona nije ni sve drugo. Ona nije ni sam prostor kao suština generalnog razmišljanja o svijetu u kojem živimo. I ovo nije prostor koji će definitivno formulisati veliko pitanje arhitekture. Ali bi trebalo da bude bar mjesto, na tragu jednog pravca u odgovoru. A on je naravno, negdje između svega. Kao i svaki važan odgovor, koji nije stvar, on suštinski ispunjava prostore koji nisu stvari. On je u duši, osjećanju, energiji, mislima, sreći... Nije fizički prisutan, konkretan, opipljiv ali je svuda okolo.

Prema tome, arhitektura kao tačka i linija kao veza između tačaka nisu ni sami sebi dovoljni, a dalje ni kao suština u odgovoru! Suština je ponovo u onome nevidljivom negdje između. Tačke su neka vrsta prostornih inicijatora, markera koji neki prostor aktiviraju svojim oblikovnim i sadržajnim sredstvima, a linije su putevi i događaji u odnosu između tačaka. Oni predstavljaju kretanje - putovanje na kojem se u spletu brojnih događaja razvija i oslobađa određena energija, te zapravo dešava život ispunjen osjećanjima koji ga određuju i čine suštinu kojoj se teži kao konačnom odgovoru.

Veličina teritorije, istovremeno misleći i na količinu energije koju oslobađa i prouzrokuje, pri tom ne označava snagu odgovora na pitanje. Ni sreću, ako je to suština sve energije života. Postavlja se pitanje veličine teritorije, njenim granicama i potrebama za osvajanjem i označavanjem novih. Svakako ima veze sa slobodama kretanja, mišljenja, govorenja... I uslovno sa ličnim izborima, kontekstima i psihologijama. Neki ljudi cijeli život provedu na samo jednoj, nekoj njihovoj teritoriji, označenoj stalnim tačkama i uvijek određenim linijama između. Odatle crpe energiju, inspiraciju i snagu za uvijek. I ako se usput ne pretvore u sam dio te teritorije, bez osjećaja života, možda i pronađu odgovor. Neki drugi se nikad ne zadovolje veličinom, promjenama, brzinama, različitostima... I ako se usput ne umore od traganja ili ne izgube u prostranstvima, takođe možda pronađu odgovor. Ili se on jednostavno nesvjesno samo proživi. Između ove dvije grupe nalazi se cijeli svemir različitih života i njihovih teritorija, koji na različite načine preispituju svoje dimenzije, te u međusobnim interakcijama - brzine, ograničenja, prekoračenja, ljubav i predrasude. Tako direktno preispitujući i otkrivajući sopstvene osjećaje, stavove, iskustva... Osvajajući teritoriju dobijaju odgovore koji ih uvijek iznova obogaćuju na stalnom putu do konačnog ili dostignutog odgovora, mjerenog veličinom osvojene teritorije, načinom osvajanja i osjećajem sreće.

U poređenju sa razmjerama arhitekture i prostora u enterijeru, takođe se postavlja to pitanje bez konačnog odgovora. Jer on suštinski ne može i ne treba da bude tako sveden, jednodimenzionalan i konačno trivijalan u odnosu na cijelo bogatstvo života. Ali ipak čini važan segment kao lični prostor svakodnevnog okruženja i boravka. U skladu sa kretanjem, godinama, sazrijevanjem ta „teritorija“ zapravo predstavlja promjene u vremenu i prostoru koje život donosi i koje je u traženju odgovora moguće stalno paralelno pratiti u razmjeri enterijera. Teritorija je u enterijeru uslovno ograničena, uvijek ista, gotovo i praktično (iskustveno) nepromjenjiva. Linije su prilično svedene, kratke i rutinske, ali se u enterijeru otvara pravo bogatstvo tačaka i njihovih međusobnih odnosa, koji u traganju za pravom, mogu formirati različita energetska polja, te inicirati njihove izmjene.